بیماری تولارمیا یا تب خرگوش چیست؟
بیماری تولارمیا یا تب خرگوش
تولارمیا یا تب خرگوش، یک بیماری عفونی نادر است که می تواند به پوست، ریه ها، چشم ها و غدد لنفاوی انسان ها حمله کند. گاهی اوقات به این بیماری، تب خرگوش یا تب مگس گوزن نیز گفته می شود. این بیماری به این دلیل تب خرگوش نامیده می شود که افراد اغلب در اثر تماس با خرگوش های آلوده به این بیماری، به آن دچار می شوند.
میکروب ایجاد کننده این بیماری، یک باکتری به نام Francisella tularensis است.
راه های انتقال بیماری تولارمیا یا تب خرگوش
انسان ها، مستعد ابتلا به بیماری تولارمی یا تب خرگوش هستند. اما این بدین معنا نیست که فقط انسان ها به تب خرگوش مبتلا می شوند. حیوانات دیگری هم ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. تولارمیا یا تب خرگوش اغلب بر خرگوش ها و سایر حیوانات از جمله جوندگان، گوسفندان و پرندگان تأثیر می گذارد. سایر حیوانات خانگی مانند سگ و گربه نیز می توانند به تولارمی یا تب خرگوش مبتلا شوند.
برخی از روش های انتقال این بیماری از حیوان آلوده به افراد سالم، عبارتند از:
- تماس فیزیکی با پوست، مو یا گوشت حیوانات آلوده
- نیش حشرات، خصوصاً در نیش مگس زرد یا مگس گوزن
- مصرف آب یا غذای آلوده به باکتری ایجاد کننده این بیماری، مانند گوشت نیم پز
- تنفس باکتری هایی که در طی فعالیت هایی مانند باغبانی یا ساخت و ساز از خاک به هوا وارد می شوند
- همچنین در محیط های آزمایشگاهی نیز امکان ابتلا به این بیماری وجود دارد. بیماری تولارمی یا تب خرگوش ممکن است از طریق بیوتروریسم نیز منتقل شود.
شیوع بیماری تولارمیا یا تب خرگوش
بیماری تولارمیا یا تب خرگوش، در هر جای دنیا ممکن است اتفاق بیفتد. با این وجود، این بیماری بیشتر در مناطق روستایی که حیوانات بیشتری به این باکتری آلوده هستند، دیده می شود. باکتری عامل ایجاد کننده بیماری تولارمیا یا تب خرگوش می تواند هفته ها در خاک، آب و لاشه حیوانات مرده زنده بماند.
در واقع به همین دلیل است که این باکتری می تواند به روش های مختلف باعث ایجاد عفونت در حیوانات سالم شود. مقاومت این باکتری در برابر شرایط نامساعد محیطی، باعث دوام حضور آن در طبیعت و افزایش احتمال آلودگی حیوانات مختلف می شود.
روشی که از طریق آن، بیماری تب خرگوش یا تولارمیا در حیوانات سالم ایجاد می شود، بر روی علائم بروز یافته و شدت بیماری تأثیر می گذارد. البته توجه به این نکته ضروری است که صرف قرار گرفتن در معرض این باکتری، به معنای ابتلا جاندار به بیماری تب خرگوش یا تولارمیا نیست.
علائم بیماری تولارمیا یا تب خرگوش
اگر بعد از قرار گرفتن در معرض باکتری Francisella tularensis فرد به این بیماری مبتلا شود، احتمالاً در عرض 3 تا 5 روز علائم ابتلا به این بیماری را مشاهده خواهد کرد. البته ممکن است بروز علائم حتی تا 2 هفته نیز طول بکشد. انواع مختلفی از بیماری تب خرگوش یا تولارمی شناخته شده که هر کدام علائم خاص خود را دارند.
تولارمیا اولسروگلاندولار
تولارمیا اولسروگلاندولار، شایع ترین نوع بیماری تب خرگوش است. علائم این نوع از بیماری تولارمیا یا تب خرگوش می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- سردرد
- خستگی و بی حالی
- تورم و دردناک بودن غدد لنفاوی
- وجود زخم بر روی پوست در نتیجه گاز گرفته شدن توسط حیوانات آلوده و یا نیش حشرات
تب خرگوش و علائم چشمی
نوع دیگری از این بیماری وجود دارد که بر روی چشم حیوانات آلوده اثر می گذارد. علائم این نوع از بیماری تب خرگوش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قرمزی چشم
- حساسیت چشم حیوان بیمار به نور
- ایجاد درد، تورم یا ترشحات در چشم
- ایجاد زخم در قسمت داخلی پلک حیوان آلوده
- حساس شدن غدد لنفاوی اطراف گوش، گردن و فک
همچنین نوعی از این بیماری وجود دارد که می تواند بر دهان، گلو و دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. این نوع از بیماری تولارمیا یا تب خرگوش، در اثر خوردن گوشت آلوده و یا آب حاوی باکتری عامل این بیماری، ایجاد می شود. به عنوان مثال، یک انسان می تواند با خوردن گوشت نپخته به این بیماری مبتلا شود. علائم این نوع از بیماری تب خرگوش می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- اسهال
- گلودرد
- استفراغ
- ایجاد زخم در دهان
- تورم لوزه ها یا غدد لنفاوی اطراف گردن
تولارمی پنومونیک
نوع دیگری از تولارمیا یا تب خرگوش، تولارمی پنومونیک نامیده می شود. تولارمی پنومونیک می تواند علائمی مشابه با عوارض شایع بیماری ذات الریه ایجاد کند. از جمله این علائم عبارت اند از:
- مشکلات تنفسی
- سرفه های خشک
- درد در قفسه سینه
تولارمی حصبه
نوع دیگری از بیماری تب خرگوش، تولارمی حصبه نام دارد. تولارمی حصبه نوعی بیماری نادر، اما بسیار جدی است. علائم تولارمی حصبه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- اسهال و استفراغ
- بی حالی و خستگی
- بزرگ شدن طحال یا کبد
عوارض انواع تولارمیا یا تب خرگوش
در صورت عدم درمان صحیح و به موقع، بیماری تولارمی یا تب خرگوش می تواند کشنده باشد. سایر عوارض احتمالی این بیماری عبارت اند از:
التهاب ریه ها (ذات الریه). پنومونی می تواند منجر به بروز نارسایی تنفسی شود. نارسایی تنفسی شرایطی است که در آن ریه ها اکسیژن کافی دریافت نکرده یا دی اکسید کربن تولید شده در بدن را به میزان کافی دفع نمی کنند.
عفونت در اطراف مغز و نخاع (مننژیت). مننژیت یک عفونت جدی، خطرناک و حتی کشنده است. این بیماری مایعات و غشاهای (مننژها) اطراف مغز و نخاع را درگیر می کند
بروز التهاب در اطراف قلب (پریکاردیت). این اختلال، شامل تورم و تحریک غشای نازکی است که قلب را احاطه کرده است (پریکارد).
عفونت استخوان (استئومیلیت). باکتری ایجاد کننده بیماری تولارمیا یا تب خرگوش، گاهی اوقات می تواند به استخوان ها سرایت کند.
خطر بیماری تولارمیا در انسان ها
بروز بیماری تولارمیا در انسان ها نادر است. اما این موضوع به معنای غیر ممکن بودن ابتلا انسان به این بیماری نیست. در سال 2018 تنها 229 مورد ابتلا به بیماری تولارمیا یا تل خرگوش در ایالات متحده گزارش شده است. انسان ها بیشتر از طریق گزش کنه یا تماس با یک حیوان آلوده به بیماری تب خرگوش یا تولارمیا مبتلا می شوند.
برخی از شرایط می توانند احتمال ابتلا یک انسان به این بیماری را افزایش دهند. اشتغال به مشاغلی مانند تکنسین آزمایشگاه، کشاورزی، دامپزشکی، شکارچی، کارگر ساختمانی، کارگر باغ وحش، پرورش دهنده حیوان خانگی می توانند باعث افزایش احتمال ابتلا فرد به بیماری تب خرگوش یا تولارمیا شوند.
به عنوان مثال، ممکن است حیوانات آلوده به باکتری عامل بیماری تب خرگوش یا تولارمیا، با عبور از یک باغ باعث پخش شدن این میکروب ها در خاک شوند. سپس یک باغبان بیل زدن این خاک، باکتری عامل این بیماری را استنشاق کرده و به تب خرگوش یا تولارمیا مبتلا شود.
تشخیص و درمان بیماری تب خرگوش یا تولارمیا
به طور کلی، تشخیص ابتلا یک حیوان به بیماری تب خرگوش یا تولارمی دشوار است. علت اصلی دشوار بودن ابتلا یک حیوان به این بیماری، شباهت علائم تب خرگوش با سایر بیماری ها است. به طور کلی، دامپزشک ابتدا با انجام تست های آزمایشگاهی تشخیصی، وجود باکتری عامل بیماری تب خرگوش در حیوان را تایید خواهد کرد.
به دلیل شباهت علائم تولارمیا یا تب خرگوش با بیماری ذات الریه، دامپزشک ابتدا باید احتمال ابتلا حیوان به ذات الریه را رد کند.
رایج ترین روش مبارزه با بیماری تب خرگوش یا تولارمیا و درمان آن، استفاده از آنتی بیوتیک های مختلف است. آنتی بیوتیک های تجویز شده می توانند به صورت تزریقی یا خوراکی باشند. دامپزشک شکل دارویی آنتی بیوتیک را با توجه به شرایط کلی سلامتی حیوان خانگی تان، تعیین خواهد کرد.
به غیر از این، اگر حیوان بیمار، علائمی مشابه با بیماری های ذات الریه و مننژیت داشته باشد، باید برای درمان آن ها نیز داروهای مناسب دریافت کنند. نوع تولارمیا است که تعیین کننده روش درمانی تجویزی است.
در واقع پس از تشخیص صحیح نوع تولارمیا که جاندار را درگیر کرده است، باید برای رفع علائم، عوارض و علت اصلی بیماری، از روش های درمانی متناسبی استفاده کرد. تشخیص اشتباه نهایتا باعث عدم موفقیت در درمان بیماری تولارمیا یا تب خرگوش خواهد شد.
به طور کلی اگر یک انسان یا یک حیوان به بیماری تولارمیا یا تب خرگوش مبتلا شود، به احتمال زیاد دیگر به آن دچار نخواهد شد. البته مواردی از ابتلا مجدد افراد به بیماری تولارمیا یا تب خرگوش گزارش شده است.
داروهای رایج برای درمان تولارمیا یا تب خرگوش
استرپتومایسین و تتراسایکلین آنتی بیوتیک های انتخابی برای درمان حیوانات وحشی و اهلی آلوده با باکتری عامل تب خرگوش هستند. برای انسان ها، مصرف استرپتومایسین ترجیح داده شده است. تتراسایکلین ها (به ویژه داکسی سایکلین)، جنتامایسین و کلرامفنیکل به عنوان داروهای جایگزین مطرح هستند.
براساس تحقیقات انجام شده، مصرف فلوروکینولون ها برای درمان بیماری تولارمیا یا تب خرگوش امیدوار کننده بوده اند. داروی کلرامفنیکل به طور معمول برای درمان علائم مشابه مننژیت ناشی از تولارمیا یا تب خرگوش استفاده می شود.
پیشگیری از تولارمیا یا تب خرگوش
شما می توانید با انجام برخی از اقدامات بهداشتی ساده و کم هزینه، از بروز بیماری تولارمیا یا تب خرگوش در خود و حیوان خانگی تان پیشگیری کنید. در اولین قدم باید از رسیدن باکتری های عامل بیماری تولارمیا یا تب خرگوش به بدن تان جلوگیری کنید. برخی از این اقدامات محافظتی عبارت اند از:
- تامین آب آشامیدنی سالم و تمیز
- از بین بردن سریع و فوری کنه ها
- استفاده از مواد دافع حشرات یا حشره کش ها
- پختن گوشت حیوانات وحشی که شخصا شکار شده اند
- پرهیز از تماس با بدن حیوانات بیمار یا لاشه جانداران مرده
- عدم تنفس در نزدیکی لاشه حیوانات مرده یا لانه حیوانات بیمار
- امتناع از لمس حیوانات خانگی یا وحشی با دست برهنه و بدون دستکش
- پوشیدن لباس های محافظتی (پوشش کامل بدن از گردن تا مچ دست و مچ پا)
آیا واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به تولارمی وجود دارد؟
در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از ابتلا انسان ها و حیوانات به این بیماری وجود ندارد. به خاطر عدم وجود واکسن بر علیه بیماری تولارمی یا تب خرگوش، رعایت نکات بهداشتی در مبارزه با شیوع این بیماری باکتریایی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
باکتریF. tularensis به داشتن قدرت بالا در ایجاد عفونت، سهولت انتشار و پتانسیل ایجاد بیماری های شدید، به عنوان عامل بیوتروریسم، در رده A طبقه بندی می شود. مکانیسم های پیش بینی شده برای انتشار گسترده این باکتری و انجام عملیات های تروریستی احتمالی، شامل آلودگی غذا یا آب و هوا با باکتری های عامل این بیماری است.
سخن آخر
تولارمیا یا تب خرگوش، بیماری باکتریایی است که بیشتر در خرگوش ها مشاهده می شود. انسان ها نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند. از آن جا که هیچ واکسنی بر علیه این بیماری تا به امروز ساخته نشده است، مهم ترین راه پیشگیری از ابتلا افراد به این بیماری، رعایت نکات بهداشتی است.
منابع:
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-tularemia
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tularemia/symptoms-causes/syc-20378635
https://www.avma.org/tularemia-facts
