زندگی مار ها

آشنایی با زندگی مار ها و تشخیص نوع سمی از غیر سمی آنها می تواند برای افرادی که در مناطق بیابانی زندگی می کنند موثر باشد. بیش از 3000 گونه مار در جهان زندگی می کنند و حداقل یک نوع مار در هر قاره به جز قطب جنوب وجود دارد.  بسیاری از مردم مارها را به عنوان آفات مزارع می شناسند در حالیکه مارها به دلیل شکار بسیاری از جوندگان مانند موش می توانند به مبارزه با آفات کمک کنند. حتی نگهداری از مار به عنوان یک حیوان خانگی می تواند بسیار سرگرم کننده باشد.

مارها در اندازه های مختلف وجود دارند. کوچکترین مار جهان  تنها 10 سانتی متر طول داشته و بسیار شبیه کرم خاکی است. بزرگترین مار جهان، مار پیتون مشبک است، که می تواند تا 9 متر رشد کند. بدن مارها لزج نیست. بلکه فلس های آنها صاف و خشک است. مارها از فلس های خود به عنوان تجهیزاتی برای بالا رفتن از سطوحی مانند درخت و کوه استفاده می کنند. مارها چندین بار در سال پوست اندازی می کنند. تعداد پوست انداری در مارهای بالغ کمتر و در حدود یک یا دو بار در سال است.

تخم گذاری مارها

با بررسی زندگی مار ها مشخص شد که همه مار ها تخم نمی گذارند. حدود 70 درصد از مارها تخمگذاری می کنند به این نوع مارها تخم گذار گفته می شود. 30 درصد دیگر از مارها، مانند پستانداران، زندگی می کنند. به این معنا که این مارها تخم ها را در بدن خود نگه داشته و مارهای نوزاد کوچک را زنده به دنیا می آورند. علت این امر آن است که بعضی از مناطق آب و هوایی برای تخم گذاری بسیار سرد هستند تخم ها در هوای سرد زنده نمی مانند، بنابراین مارهایی که در مناطق سردسیر زندگی می کنند تخم گذار نیستند.

مارها چه می خورند؟

محققین با مطالعه زندگی مار ها به این نکته پی بردند که مارها گوشتخوار هستند. مارها را اغلب به عنوان آفات در نظر می گیرند، درحالیکه مارها با خوردن جوندگان می توانند آفات را از بین ببرند. بسیاری از مردم تصور می کنند که مارها با گاز گرفتن و تزریق سم طعمه های خود را می کشند. در حالیکه این تصور کاملا نادرست است زیرا مار کبرا، افعی و سایر گونه های مرتبط تنها مارهایی هستند که از سم برای شکار استفاده می کنند.

در واقع بیشتر مارها طعمه های خود را می بلعند. مارهای بزرگ، مانند مار پیتون، طعمه خود را تا حد مرگ خفه کرده و سپس آن را به طور کامل می بلعد. ساختار فک مارها به گونه ای است که می تواند تا حد بسیار زیادی باز شود. مارها حتی می توانند حیواناتی 75 تا 100 برابر بزرگتر از خود را بخورند. برخی از انواع مارها حتی حیواناتی مانند تمساح و گاو را نیز می بلعند. پس از آنکه مار طعمه خود را بلعید، بدن مار آنزیم هایی را آزاد می کند تا طعمه بلعیده شده را هضم کرده و به انرژی قابل استفاده تبدیل کند.

مارها پس از شکار یک طعمه بزرگ تا مدت ها نیازی به خوردن غذا ندارند زیرا سرعت متابولیسم آنها بسیار کند است. به عنوان مثال مار کبرا پس از خوردن یک وعده غذای کامل می تواند ماه ها بدون غذا زندگی کند. هر چند گاهی اوقات نیز، خوردن یک حیوان زنده می تواند منجر به نابود شدن مار شود. گاهی بدن مارها پس از خوردن یک حیوان زنده کاملا از هم متلاشی می شود، هرچند دلیل آن هنوز مشخص نیست.

مارها کجا زندگی می کنند؟

مارها تقریباً در هر گوشه دنیا زندگی می کنند. آنها در جنگل ها، بیابان ها، مرداب ها و علفزارها یافت می شوند. بسیاری از آنها در جوی های زیرزمینی یا فضاهای زیر سنگ ها زندگی می کنند. برخی از مارها، مانند موکاسین ( پنبه دهان)، در آب زندگی می کنند. اگرچه مارها در سراسر جهان یافت می شوند، اما مارها سرما را دوست ندارند. زیرا مارها خونسرد هستند یعنی مانند موجودات خونگرم، توانایی تنظیم دمای بدن خود را ندارند.

اگر دمای هوا سرد باشد، بدن مار نیز سرد خواهد شد، زیرا بدن مارها نمی تواند از انرژی حاصل از غذا برای ایجاد گرما استفاده کند. در هنگام سرمای هوا بسیاری از مارها در تونل های زیر زمینی به خواب زمستانی می روند. برخی دیگر از مارها به دنبال مناطق گرمتر مانند خانه انسان می گردند.

روش های تشخیص مار سمی و غیر سمی

هر ساله بیش از 7000 نفر توسط مارها گزیده می شوند. بسیاری از گزش ها در نتیجه تلاش افراد برای شکار یا کشتن مار است. به همین علت آشنایی با روش های تشخیص مارهای سمی و غیر سمی برای پیشگیری از خطرات احتمالی بسیار مهم است. مهمترین روش های تشخیص مارهای سمی و غیر سمی عبارتند از:

دقت به رفتار و زیستگاه مارها

دقت به رفتار مارها یکی از مولفه هایی است که می تواند به شناسایی مارهای سمی و غیر سمی کمک کند. زیرا این مارها رفتارهای مختلفی از خود نشان می دهند. بنابراین، به خاطر سپردن این تفاوت ها می تواند در تشخیص درست کمک کند. به عنوان مثال برخی مارهای سمی مانند مار زنگی در هنگام خطر با تکان دادن دم صدایی شبیه زنگوله ایجاد می کنند.

این صدا به عنوان هشداری برای شکارچیان است. البته همه مارهای سمی قادر به تولید صدای زنگوله مانند نیستند و این ویژگی همیشه برای تشخیص مارهای سمی و غیر سمی کارساز نیست. همچنین اطلاع از زیستگاه مارها نیز می تواند هنگام شناسایی مارهای بالقوه سمی یا غیر سمی مفید باشد. به عنوان مثال، مار پنبه دهان در آب یا در نزدیکی آب زندگی می کند. بنابراین، اگر حوضچه  یا باتلاقی در نزدیکی شما وجود داشته باشد، بسته به موقعیت جغرافیایی، می توان مار پنبه دهان را در منطقه مشاهده کرد.

رنگ

تنوع اندازه و رنگ، به مارها کمک می کند تا با محیط خود هماهنگ شوند. بناراین، رنگ مارها می تواند یک روش کارآمد برای تشخیص یک مار سمی و غیر سمی باشد. مارهای سمی معمولا رنگ روشنی دارند. به عنوان مثال مارهای مرجانی که جزء مارهای سمی محسوب می شوند دارای حلقه های رنگی زرد، سیاه و قرمز در بدن خود هستند.

مردمک چشم

نوع مردمک چشم مار روش دیگری است که می تواند برای شناسایی مارهای سمی از غیر سمی مورد استفاده قرار گیرد. مارهای سمی مانند گربه دارای مردمک هایی نازک، سیاه و عمودی هستند که در یک حلقه زرد رنگ احاطه شده اند در حالی که مارهای غیر سمی مردمک های گرد دارند. درست است که دقت به مردمک چشم های مار می تواند سمی بودن یا نبودن مار را نشان دهد، اما نکته مهم این است که این تفاوت فقط از فاصله نزدیک قابل مشاهده است که به هر حال یک روش تشخیص خطرناک محسوب می شود.

حالت سر

مارهای سمی سرهای مثلثی شکل و کاملا مشخصی دارند. در حالی که مارهای غیر سمی دارای سر هموار و باریکی هستند. با این حال، برخی از مارهای غیر سمی می توانند در هنگام خطر سرخود را به شکل مثلث درآورده و رفتار مارهای سمی را تقلید کنند. این کار به مارهای غیر سمی کمک می کند تا در برابر شکارچیان خطرناک تر به نظر رسیده و بتوانند از خود دفاع کنند.

حقایقی در مورد مارها

مارها از یک خانواده بسیار هستند.

آخرین آمارها نشان می دهد که در حدود ، 3 هزار و 789 گونه مار وجود دارد. به همین علت مارها دومین گروه بزرگ خزندگان پس از مارمولک هستند. آنها به 30 خانواده مختلف و زیر خانواده های متعدد تقسیم می شوند. در استرالیا تقریباً 140 گونه مار زندگی می کند.

مارها به گرما و نور محیط متکی هستند.

دمای بدن مارها متغیر است. به این ویژگی اصطلاحا اکتوترمی گفته می شود. مارها گرمای بدن خود را از طریق منابع خارجی مانند نور خورشید تامین می کنند. برخلاف پستانداران و پرندگان که قادر به تنظیم دمای بدن خود هستند، خزندگان برای گرم شدن نیاز به استفاده از منابع گرما مانند خورشید دارند.

مارها پلک ندارند.

یکی از علت های این که مارها رعب و وحشت زیادی در انسان ایجاد می کنند این است که مارها پلک ندارند. مارها به دلیل نداشتن پلک باید با چشم های باز بخوابند. به جای پلک، برای محافظت از چشم ها، غشای نازکی به هر چشم متصل شده است. غشا بریل نامیده می شود که در زبان آلمانی به معنای عینک است.

مارها با زبان خود بو می کنند.

مارها سوراخ های بینی دارند، اما از آنها برای بوییدن استفاده نمی کنند. زبان مارها به حس بویایی کمک می کند. مارها در سقف دهان خود یک جفت اندام بویایی به نام ژاکوبسون دارند که در هنگام بو کشیدن دو دندانه زبان چنگال مانند خود را داخل دو سوراخ ژاکوبسون در کام دهان فرو کرده و از این طریق بو را احساس می کنند. زبان مار دائم در حال بو کشیدن از اطراف است.

مارها غذا را نمی جوند.

مارها غذای خود را می بلعند زیرا قادر به جویدن غذا نیستند. در عوض، فک پایین مارها بسیار انعطاف پذیر است. این ویژگی باعث می شود مارها بتوانند حیواناتی 75 تا 100 برابر بزرگتر از خودشان را بخورند. مواد شیمیایی موجود در دستگاه گوارش مارها، مواد غذایی را پس از مصرف تجزیه می کنند.

مارها دارای 5 نوع حرکت هستند.

بر خلاف باور اغلب مردم که تصور می کنند مارها همیشه به شکل S حرکت می کنند، مارها می توانند با استفاده از حرکات مختلف بر روی سطوح جا به جا شوند. حرکت شلاقی، حرکت مستقیم، حرکت از پهلو، حرکت آکاردئونی و حرکت مارپیچ یا s از روش های مختلفی هستند که مارها برای جابه جا شدن خود بر روی سطوح استفاده می کنند.

منابع:

https://www.worldanimalprotection.org.au/news/7-cool-facts-about-snakes https://www.livescience.com/27845-snakes.html https://www.terminix.com/blog/education/how-to-tell-if-a-snake-is-poisonous