اسهال گوساله، از علل تا درمان
اسهال گوساله، در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شود و می تواند عوارض جدی مالی و رفاهی را به همراه داشته باشد. تخمین زده شده که 50٪ مرگ و میر گوساله ها ناشی از اسهال حاد در دوره قبل از شیر گرفتن است. اسهال یکی از شایع ترین بیماری های گزارش شده در گوساله ها تا 3 ماهگی است.
چه عواملی باعث اسهال گوساله می شوند؟
مهمترین عوامل خطر غیر اختصاصی برای اسهال گوساله، عبارتند از:
- مقاومت در برابر بیماری
- تغذیه نامناسب گوساله ها
- میزان قرار گرفتن در معرض عفونت
گوساله ها با سیستم ایمنی نابالغ متولد می شوند. برای محافظت در برابر هرگونه عفونت یا چالش در محیط، گوساله تازه متولد شده به مصرف مقادیر کافی آغوز با کیفیت خوب نیاز دارد که در 24 ساعت اول زندگی خود حاوی آنتی بادی های مادر خواهد بود. این وضعیت به عنوان مصونیت منفعل شناخته می شود.
عوامل خطر اسهال در گوساله ها
بسیاری از گوساله ها در اولین ساعات زندگی آنتی بادی کافی به دست نمی آورند. این واقعیت احتمالاً بزرگترین عامل خطر برای اسهال گوساله در هفته های اول زندگی است. برخی عوامل خطر دیگر، عبارتند از:
- خستگی
- زایمان دشوار
- ضعیف بودن گوساله
- ساختار ضعیف پستان یا پستانک
- نژاد. گاوهای هلشتاین آغوز بی کیفیت تری تولید می کنند.
- جذب ناکافی آنتی بادی از روده گوساله. به دلیل مقدار ناکافی آغوز بلعیده شده، یا دیر بلعیدن آن. 24 ساعت پس از تولد هیچ گونه جذب آنتی بادی از روده رخ نمی دهد، اما کاهش جذب آنتی بادی به تدریج و از 2 ساعت پس از تولد شروع می شود.
- در جذب آنتی بادی اختلافات فصلی وجود دارد (گوساله هایی که در ماه های تابستان در آب و هوای معتدل / سرد به دنیا می آیند نسبت به گوساله هایی که در ماه های زمستان متولد شده اند به آنتی بادی های سرمی بالاتری می رسند).
- اخیراً نشان داده شده که پاستوریزاسیون آغوز (که برای کاهش بیماری هایی مانند بیماری جان استفاده می شود)، جذب آنتی بادی ها را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
قرار گرفتن در معرض عفونت
یک گوساله تازه متولد شده به دلیل سیستم ایمنی نابالغ در برابر عفونت آسیب پذیر است. عوامل اصلی خطر در افزایش قرار گرفتن در معرض عفونت و کاهش بیشتر مکانیسم دفاعی در گوساله در اوایل زندگی عبارتند از:
- تهویه نامناسب
- دامداری ضعیف
- آلودگی هوای ورودی
- دمای پایین هوای ورودی
- نزدیک بودن به گاوهای بالغ
- اختلاف گروه های سنی مختلف
- بهداشت ضعیف و ازدحام بیش از حد در محل زایمان
- بهداشت نامناسب تغذیه و ازدحام بیش از حد در گوساله ها
- رطوبت نسبی بالا (مرتبط با ازدحام بیش از حد و تهویه نامناسب)
اسهال گوساله و عوامل عفونی
در حالی که عامل عفونی از عوامل مهم در ایجاد اسهال گوساله هستند، بسیاری از آنها (به عنوان مثال کرونا- و روتاویروس و کریپتوسپوریدیم) اغلب در حیوانات سالم و محیط اطراف آنها وجود دارند بدون اینکه بیماری آشکاری ایجاد کنند. سایر عوامل عفونی به عنوان مثال انتروتوکسیژنیک، معمولاً در محیط وجود ندارند. اما وقتی به محیط وارد می شوند، باعث شیوع اسهال خواهند شد.
بیشتر موارد اسهال گوساله احتمالاً عفونت های مختلط است، جایی که بیش از یک عامل بیماری زا وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد که عفونت با یک عامل باعث آسیب پذیری بیشتر گوساله در برابر سایر عوامل بیماری زا می شود.
- کرونا ویروس سومین عامل اسهال است.
- روتاویروس شایع ترین علت اسهال گوساله در انواع گله های گاو، به ویژه در گله های شیر و شیرخوار است.
- کریپتوسپوریدیوم دومین پاتوژن شایع ایجاد کننده اسهال گوساله است و کمی بیشتر در واحدهای شیرخوار گوشت گاو نسبت به گله های شیری دیده می شود.
انواع خاصی از اسهال گوساله ناشی از عوامل بیماری زای عفونی زیر است:
- سالمونلا
- کریپتوسپوریدیوم
- روتا ویروس و کرونا ویروس
- انتروتوکسیژنیک coli (ETEC)
تغذیه گوساله و اسهال
آفت ناشی از اختلالات گوارشی در گوساله های تغذیه شده مصنوعی رایج است. تغذیه نامنظم، تغییر در درجه حرارت شیر و گوساله های تحت فشار، از عوامل خطر ابتلا به این نوع اسهال گوساله هستند. موقعیت نادرست سطل ها یا پستانک های مصنوعی نیز می تواند باعث اختلالات گوارشی و منجر به اسهال شود.
جایگزین های شیر اغلب با مشکلات گوارشی خاص در گوساله های جوان در ارتباط هستند و استفاده از آنها در سیستم های رفاهی باید در شرایط اضطراری باشد. تغذیه با شیر کامل گزینه ارجح است.
تغییر در رژیم غذایی یا مراتع احتمال دارد منجر به تغییر ناگهانی در ترکیب شیر و ایجاد اسهال در گوساله شود. گاوهای شیرخوار و شیر گاو نژادی “شیری” همچنین می تواند باعث ایجاد اسهال در گوساله شود. این “هضم های گوارشی” معمولاً بی ضرر هستند در حالی که کمبود شیر یا جایگزین آن می تواند مشکلات شدید طولانی مدت ایجاد کند.
کنترل و پیشگیری از اسهال گوساله
تعیین و شناسایی علت شیوع آفت مهم است. زیرا می تواند از بروز هرگونه خطرات احتمالی مشترک انسان و دام پیشگیری کند، چندین ارگانیسم ایجاد کننده آفت به طور عمده کریپتوسپوریدیوم و سالمونلا می تواند باعث ایجاد بیماری های شدید در انسان شوند. از آنجا که بسیاری از موارد، چند عاملی هستند، کنترل آن شاید دشوار باشد. بنابراین یک تحقیق کامل باید شامل بررسی مدیریت گاو و روش زایمان و همچنین مدیریت گوساله صورت بگیرد.
شناسایی عوامل عفونی در شیوع اسهال گوساله به صورت مزرعه ای مهم است.
روشهای متداولی برای پرورش و مدیریت وجود دارد که این رویکردها را می توان به سه حوزه تقسیم کرد:
- روش های خوب تغذیه
- حفظ مقاومت در برابر بیماری
- کاهش قرار گرفتن در معرض عفونت
حفظ مقاومت در برابر بیماری اسهال
گوساله ها به مقدار کافی آغوز حاوی سطح مناسب آنتی بادی نیاز دارند. به منظور تأمین حفاظت ایمنی غیرفعال از گوساله قبل از عملکرد کامل سیستم ایمنی بدن، لازم است گوساله مقادیر کافی آغوز حاوی آنتی بادی های لازم را دریافت کند. مقداری 3-4 لیتر آغوز، حاوی 50-150 گرم در لیتر ایمونوگلوبولین IgG طی 6 ساعت اول زندگی توصیه شده است. برای برآورد غلظت آنتی بادی در یک نمونه آغوز، کیت های آزمایشی تجاری در دسترس هستند.
بررسی ها نشان داده كه تغذیه با آغوز و بطری مقادیر بالاتری از آنتی بادی ها را در سرم گوساله در مقایسه با زمانی كه گوساله ها به خودی خود شیر دهند، وارد می کند. از طرف دیگر، نشان داده شده گوساله هایی که مجاز به مکیدن هستند، میزان جذب آنتی بادی از روده افزایش یافته است.
به منظور افزایش آنتی بادی های خاص در آغوز، می توان گوساله را علیه سالمونلا، E. coli انتروتوکسیژن (ETEC)، ویروس روتا و ویروس کرونا واکسینه کرد. ایمن سازی گوساله ها در برابر ETEC می تواند به ویژه یک روش کارآمد برای حل مشکل E. coli در یک گله باشد، در حالی که واکسن های ویروسی کارایی کمتری دارند. واکسیناسیون برای پیشگیری از اسهال گوساله باید آخرین چاره در کارهای دامی باشد. با این حال، شاید از واکسیناسیون برای مقابله با یک مشکل خاص بیماری در یک گله و به عنوان بخشی از سیاست کنترل بیماری برنامه ریزی شده استفاده شود، اما باید توجه داشت که واکسن ها نسبتاً گران هستند و تأثیر آنها به جذب خوب آغوز بستگی دارد.
کاهش قرار گرفتن در معرض عفونت
کشاورزانی که گوساله های بیمار را کنترل و معالجه می کنند، می توانند از بروز اسهال پیشگیری کنند.
در یک بررسی، بروز اسهال گوساله در طی یک سال با ورود به موقع تغذیه آغوز و بهبود بهداشت مسکن از 36٪ به 11٪ کاهش یافت .
محققان کانادایی اقدامات زیر مربوط به سیستم های گوشت گاو را برای کاهش فشار عفونت شناسایی کردند:
- زایمان در فضای باز برخلاف زایمان در محیط داخلی
- دو هفته قبل از زایمان برای تمیز کردن اقدامات را انجام دهید.
- جداسازی فوری گوساله های سالم از مناطقی که عفونت شیوع زیادی دارد.
تغذیه مناسب برای اسهال گوساله
گوساله هایی که از طریق رژیم های شیر کامل تغذیه نمی شوند می توانند به دلیل عملکردهای نادرست تغذیه از اختلالات گوارشی رنج ببرند. اگر اقدامات احتیاطی بهداشتی مناسب انجام نشود، تغذیه با شیر کامل به همان اندازه تغذیه جایگزین شیر باعث انتشار عفونت می شود .
درمان اسهال گوساله
در صورت شیوع اسهال در گله، بهتر است برای پیشگیری از بروز عوارض احتمالی، حتما علت اصلی اسهال تشخیص داده شود. گوساله های مرده باید برای معاینه ارزیابی شوند. مشاوره با دامپزشک توصیه می شود. گوساله های بیمار باید از دیگران جدا شوند. محلول های آبرسانی و تهیه ملافه تمیز و خشک مورد نیاز است. هدف اصلی درمان این است کم آبی بدن گوساله ها پیشگیری شود.
اگر مایعات در شکمبه رسوب کرده و جذب مایعات کند باشد، استفاده از لوله های معده می تواند مشکل ساز شود. بازگشت به تغذیه با شیر کامل در طی دو روز از درمان با کمبود آب بدن برای پیشگیری از تعادل منفی انرژی توصیه می شود.
تا زمانی که بهبود کامل حاصل نشود، گوساله های شیرخوار باید دسترسی محدودی به آخور یا گاو شیرخوار داشته باشند. در این دوره آنها باید به طور منظم تحت درمان با آب قرار بگیرند.
اسهال گوساله و رفاه حیوانات
اسهال گوساله یکی از دلایل اصلی مرگ زودرس گوساله ها است و یکی از نگرانی های مهم رفاه حیوانات در گله های لبنی است. اما با مدیریت خوب می توان از اکثر مشکلات پیشگیری کرد. دامداران باید گوساله های بیمار را جدا کنند تا از بروز بیماری در بین گوساله های دیگر جلوگیری شود.
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد افزودن آنتی بیوتیک به محلول آب رسانی باعث بهبودی نمی شود. استفاده از آنتی بیوتیک خوراکی باید در موارد شیوع عدم تشخیص آفت گوساله به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا از اختلال بیشتر در فلور روده پیشگیری شود.
اقدامات خوب برای کنترل و پیشگیری از اسهال گوساله را می توان به چهار قسمت عمل تقسیم کرد:
- کاهش استرس
- عملکرد خوب تغذیه
- حفظ وضعیت ایمنی
- کاهش قرارگیری در معرض عوامل عفونی
همه اینها باید بخش جدایی ناپذیر از برنامه بهداشتی گله مزرعه باشد و گوساله ها باید به طور خاص در این مورد نگهداری شوند.
حفظ وضعیت ایمنی بدن برای پیشگیری از اسهال گوساله:
- زایمان در فضای باز را تشویق کنید.
- استانداردهای بهداشتی را در طول دوره زایمان و در محل نگهداری گوساله حفظ کنید.
روش خوب تغذیه گوساله ها برای پیشگیری از اسهال، عبارتند از:
- دسترسی مداوم به آب شیرین را فراهم کنید.
- مطمئن شوید که وضعیت تغذیه گوساله شما صحیح است.
- در شرایط طولانی و سرد و مرطوب مرتع، پناهگاه مناسبی را برای گوساله ها مهیا کنید.
- به طور منظم، وضعیت تغذیه گوساله را بررسی کنید و مطمئن شوید که شیر خیلی سرد نیست.
- مواد خوراکی جامد با کیفیت خوب مانند یونجه خوب باید از چند روز اول زندگی در دسترس قرار گیرد تا انتقال آرام در تاریخ بعدی را ترغیب کند.
اگر گوساله شما دچار اسهال مداوم است با دامپزشک تماس بگیرید و برنامه ای برای ریشه کنی یا کنترل بهتر به ویژه در مورد عفونت سالمونلا تنظیم کنید.
اگر مزرعه با مشکل اسهال مداوم گوساله مشخص نمی شود، در هنگام شیوع نمونه گیری را سازماندهی و عامل و عوامل ایجاد کننده را شناسایی کنید و برای بهبود کنترل برنامه ریزی کنید.
منابع: https://www.farmhealthonline.com/disease-management/cattle-diseases/calf-diarrhoea/
